Odznaki pamiątkowe i honorowe Żandarmerii Wojska Polskiego

Nadanie odznaki pamiątkowej macierzystej jednostki wojskowej miało być szczególnym wyróżnieniem żołnierza i symbolem dumy z przynależności do określonego środowiska wojskowego, a tym samym miało wpływać na identyfikowanie się ze swoją jednostką i pogłębianie wzajemnych więzi i relacji między żołnierzami. Należy jednak nadmienić, iż Ministerstwo Spraw Wojskowych, prowadząc rejestrację odznak, będącą wstępem do opracowania szczegółowych przepisów regulujących problematykę tworzenia i noszenia tych znaków, zastrzegło jedynie, że:
„Odznaki pamiątkowe (formacyjne, oddziałowe i szkolne), tworzone w dobie wojny o niepodległość Ojczyzny i w dobie obecnej, posiadają znaczenie jedynie pamiątkowe i posiadaczom żadnych praw ani przywilejów nie nadają. Koszta wydania ponoszą posiadacze odznak”.

Żandarmeria II Rzeczypospolitej także pamiętała o tych wartościach. Początkowo pojawiły się odznaki pamiątkowe Żandarmerii Polowej, upamiętniające czyn zbrojny żandarmów w walkach o odzyskanie niepodległości i służby w jej szeregach w latach 1914–1921. Pierwsze dwie odznaki Żandarmerii Polowej zostały zatwierdzone w ramach zbiorczych wykazów odznak zdefiniowanych przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego i Ministerstwo Spraw Wojskowych w latach 1920–1921. Z tego okresu pochodzą także trzy kolejne odznaki, które nie zostały jednak oficjalnie (na szczeblu ministerialnym) zatwierdzone. W kolejnych latach ustanowiono odznakę pamiątkową dla Centralnej
Szkoły Żandarmerii, a następnie dla Dywizjonu Szkolnego Żandarmerii w Grudziądzu. Swoistym paradoksem w odniesieniu do tej ostatniej jest fakt, iż odznaka ta, pomimo zatwierdzenia i opublikowania jej w Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych, nie została praktycznie wdrożona i pozostała jedynie na etapie wzoru graficznego lub gotowego egzemplarza. I wreszcie w 1931 r. ustanowiono ostatnią już, jednolitą odznakę pamiątkową dla całej formacji, z tą tylko różnicą, iż oficerom i wyjątkowo zasłużonym podoficerom nadawano odznaki srebrne, pozostałym zaś podoficerom i szeregowym żandarmom odznaki brązowe. Szczegóły odnośnie podstaw prawnych ustanawiających poszczególne odznaki zostały przedstawione w dalszych częściach monografii.

(ze Wstępu)